Karanlığın Sol Eli

Mitler ve Bilim Kurgu Karşılaştırması

•Karanlığın sol elinde tıpkı geçmişteki efsaneler ve epik, destansı metinlerde olduğu gibi fantastik, bilim kurgu hikâyelerde de karakterler belirli hislerin ya da düşüncelerin taşıyıcısıdırlar. Onların salt temsili olarak ortaya çıkarlar ve anlatı boyunca da bundan pek şaşmazlar. Klasik roman türünde ise bu çeşitli his ve düşünceler, insanların iç dünyalarındaki çatışmalarda yahut toplumsal bazı çatışmalarda görülür. Karakter, Ursula K. Le Guin için, edebî ya da bilim kurgu/fantastik metnin belirleyici unsurudur.

•Karakterlerin salt temsillere dönüşmesi, klasik roman türünde “karikatürleşme” ya da “boyutsuzlaşma” olarak algılanır çoğunlukla ve yüzeyselliğe işaret eder. Bilim kurguda ve fantastik romanda ise bu hikâyenin ve o hikâyedeki alt metnin belirginleşmesi için kaçınılmaz olandır, hatta gereklidir.

Ursula Le Guin’in Karanlığın Sol Elinde Yarattığı Dil

Ekumen: 83 gezegen üzerinde 3000 devletin oluşturduğu birlik. Amacı, gezegenler arasında ticareti, iletişimi ve uyumu geliştirmek.
Erhengrang: Gethen gezegenindeki iki büyük devletten birisi olan Karhide’nin başkenti.
Fastness: Handdara kültüne ait inziva yeri. İnsanlara orada bir gün ve bir ömür kalabilmektedirler.
Foretellers: Handdara kültünde Öngörünün ustaları.
Gethen: Öykünün geçtiği gezegen. Keskin soğuk ikliminden dolayı bir diğer adı Kış.
Handdara: Karhide Devletinin dini veya mitolojik kültü. Le Guin’in modeli, Çin Taoizmi. Prensiplerinden birisi “coexistence of opposites”.
Hemmens: Kış’daki en yaygın ağaç türü, donuk kızıl renkli ve iğne yapraklı.
Handdara’da Cehalet/Bilgisizlik: Belleğin, zihnin olumlu haldeki durumu. Soyutlamaksızın ve kanılardan bağımsız, bir şeyin/durumun kendisine hakim olma hali.
Karhide: Gethen’deki Kral Argaven yönetimindeki anarşist devlet.
Kemmer: Cinsel aktivitenin yaşandığı kısa ve döngüsel periyot.
Kemmerhouse: İnsanların kemmer evresinde kullanımına açık, uygun eş bulabilecekleri evler.
Kemmering: İki kişi arasında bir ömür birlikte olmaya yönelik bağlılık yemini.
Mishnory: Gethen’in iki devletinden birisi olan Orgareyn’in başkenti.
Nusuth: ‘Fark etmez’ olarak çevrilmiş, tam karşılığı yok. Pek çok durumda hareketsizliğe, umursamazlığa ve müdahalesizliğe denk gelen tipik bir Handdara davranış biçimi.
Orgareyn: Gethen’in totaliter devleti.
Yomesh: Orgareyn’in resmi dini. Yandaşları aydınlığı tercih edip, karanlığı yadsırlar.

KARHİDE

 Karhide, Kral XV. Argaven ve lordları olan bir ülkedir, bu nedenle yer, geçmişin Dünya ülkelerine çok benzer. Kral delidir, ülke de krallıkla yönetilen anarşist bir yapıdadır.

Shifgrethor, Kralın gücünü bir dereceye kadar kontrol altında tutan bir sosyal politika sistemi gibidir bu ülkede. Karhide aynı zamanda toplumsal eşitlik açısından bizim tarihsel kral toplumlarımızdan ve hatta diğer Gethen toplumlarından daha ileridedir. İnsanların oy kullanabilecekleri demokratik bir konseyi var – Estraven ve Faxe burada ülkelerine hizmet ediyor. Ayrıca “kölelik veya kişisel esaret kurumları yok, insanları değil hizmetleri işe alın” diyorlar. İnsanlar nispeten özgür.

ORGOREYN

Gethen Fizyoloji

Androjeni (androgeny)

Yunanca’da erkek anlamına gelen “andro” ve kadın anlamına gelen “gyn” kelimelerden oluşur . Androjen kişi duruma bağlı olarak hem bağımsız hem de diğer bireylerin ihtiyaçlarına karşı duyarlı, öfkeli, yumuşak başlı olabilir. Bir kadın hem sevgi dolu bir anne hem de hırslı bir yönetici olabilir. Bir erkek yemek yapar, dikiş dikebilir.

Androjeni, kadınsılık ve erkeksiliğin durumlara göre uyarlanan unsurlardır.

Erkekler maço, kadınlarsa naif ve dışa bağımlı görünmek zorunda değildir.

Androjeni, biyolojik olmayan, cesur ve rol seçimlerine ilişkin bir kavramdır. Androjenlik, biseksüellik veya iki cinslilik anlamına gelmez. Daha çok “ikame” niteliğindedir.

Toplumsal açıdan sorun teşkil etmeyen bir davranış rolüdür. Ancak ikame olan insanlar değil davranışlardır.

Androjeni insanların benzerliklerini de farklılıklarını da kucaklamaktadır (Visvanathan, 1996). Kadın ve erkekler, her iki cinsiyet rolü içinde daha esnek bir yapıya ulaşabilir.

Kemmer fenomeni ve etkileri

Gethen nüfusunun biyolojisi

Netice;

Le Guin, ikili karşıtlık takıntısı olan, katı ve aynı zamanda da durağan olan ataerkiye adeta meydan okumaktadır. Bunu, ataerkinin olmazsa olmaz özelliklerinden olan cinsiyet temelli değişmezliği ortadan kaldırarak başarmaktadır.

Ataerkiyle ilgili özelliklerin ya da doğrudan ataerkiden kaynaklanan tutumların, baştan heteroseksüel olduğu varsayılan kadın-erkek karşıtlığının dayatılmasına ve içselleştirilmesine dayandığını ikna edici biçimde göstermektedir.

Erhenrang’da Bir Geçit Töreni

Çoğulculuk

Çoğulculuğa Dayalı Birlik

•Hem birlik hem de çoğulluk, açısından çelişkili olan Karhide’nin ironik siyasi hükümetini yaratır. anarşist monarşi, bir kral tarafından yönetilen bir anarşi. Fakat Leguin’in dünyası, tıpkı Tao’nunki gibi, çelişkilerin birleşmesinden, kutuplaşmaların köprülenmesinden oluşur. Geleneksel kilit taşı töreninde halk boş boş seyrederken taşı harca koymak için çalışan kraldır.

•Anarşiyi nasıl bir kral yönetebilir? Sadece çılgın bir kral. Aklı başında olsaydı, anarşiyi ortadan kaldırmak ve saltanatını kurmak isteyebilirdi. Ve böylece Karhide Kralı çıldırdı. Çılgınlığını sağlamak için müzisyenler ona kraliyet müziğini çalar, bu da herhangi birini delirtecek uyumsuz bir patlamadır.

ELÇİ Aİ

•Terra’dan Gethe’nin Ekumene dahil edilmesi için yollanmış elçi.

•Gethenliler hk bilgisi az

•Otuz yaşlarında

•Siyahi

•Güçlü

•Heteroseksüel

•Görevi; Kral Argaveni ikna

•İyi niyetli, bilinçli, yeterli zekaya sahip

•Cinselliği ve bilincinin arasında bağlantı görmüyor

•Androjenlerin bilincini tam kavrayamaz

•Kararlarını etkileyenler; kararsızlık, güvensizlik, korku

•Gözlemlerini rapor ediyor (yanlış gözlem, hataları çok)

•Uzaydan gelmesi hava yolculuğunu anlatması zor

•Kral onu kabul edemiyor

•Başbakan onu destekliyor

•Orgoreyn de Ai el üstünde tutuluyor (!)

Estraven

•Karhide Başbakanı “insani ihtişam” sergiliyor; Ai’nin raporuna göre o ahlaki bir adam. Yine de Ai, kadınsı özellikler sergilediği için tüm Gethenlilere güvenmediği için ona güvenmiyor.

•Bu ironik çünkü Estraven, Karhide’de yapay zekayı ve görevini ciddiye alan tek kişi. Elçiyi ve uzay gemisini ve misyonun geçerliliğini araştırdı ve Aı’nın davasını ilerletmeye kararlı.

•Estraven’in ruhtaki ihtişamı, Karhide ile Gethen gezegenindeki diğer tek ülke olan komşusu Orgoreyn arasındaki toprak anlaşmazlığını insancıl bir şekilde ele almasında görülür. Kan dökülmesini önlemek için tek başına ve kendisi için büyük risk altında olan Estraven, bazı çiftçilerin eski sınırın ötesine yerleşmelerine yardımcı oldu. Estraven, insanların öldürülmesine izin vermek yerine tartışmalı topraklardan vazgeçmeye hazır. Hiç kimseye, hatta krala bile hizmet etmediğini vurguluyor; daha yüksek amaçlara ve daha yüksek ideallere hizmet eder.

Tibe

•Kralın kuzeni Tibe’nin gözü Estraven’in Başbakanlık görevinde. Gezegende köklü değişiklikler meydana getirmeyi planlayan entrikaların ustasıdır:

•Karhide’deki anarşiyi liderliği altında diktatörlüğe dönüştürmek ve Gethen’in savaşsız 13.000 yıllık tarihine savaşı tanıtmak.

•Tibe, toprağı barış için değiş tokuş eden Estraven ve gezegenler arasında ittifak ve uyumu savunan Dünya’dan gelen Elçinin onun ölümcül düşmanları olduğunu anlıyor.

Bölüm yapısı ve kelimeler

Bölüm yapısı:

•Bölüm iki bölüme veya iki konuma ayrılmıştır. Birincisi, Ai’nın cehaletini ve etrafındaki siyaseti ve sosyal düzeni kavrayamamasını sergilediği kilit taşın kutlanması. İkincisi, Estraven’in evinde Ai, tüm Karhide’de görevine saygı duyan ve ona bir insan gibi davranan tek kişiyi anlayamadığını gösterir. Estraven’a yabancı gibi davranan uzaylı Ai’dir

Kelimeler:

•LeGuin kelimelerle çok ilgilenir. Sadece her kelimeyi söyletmekle kalmaz, aynı zamanda her kelimeyi çeşitli seviyelerde hareket ettirir. Örneğin, bu bölümde baskın bir renk olan “sarı” kelimesini ele alalım. Kilit taşı töreni sırasında Ai, sıfırın altındaki sıcaklıkları ve kalıcı karıyla Kış gezegeninde ilk kez fiziksel sıcaklık yaşar. Bu manevi tören sırasında güneş aydınlanma, ilham ve iyiliği simgeleyen parlak ve sıcak bir şekilde parlar. Ai’nın görevi başarıyla tamamlandığında, her zaman soğuk olan kişinin kendini daha sıcak hissedeceğine dair bir ipucu mu? LeGuin, temel kavramları sorgulayarak kelimeleri tuhaf bir şekilde tersyüz eder. Örneğin, Dünya’dan gelen Elçi için birinin anavatanına olan sevgisi anlamına gelen vatanseverlik, Estraven için ve açıkça LeGuin için “ötekinin korkusu” ve “ötekinin” – yabancının, bizden farklı olanın – korkusudur. – vatanseverliğin temel teması, öteki…

Kar Fırtınasının içindeki Yer

   Bir Mitsel Aşk hikâyesi.

•İlk okumada, bu bölüm bir sürpriz ve anlatıdan alakasız bir sapma gibi görünüyor. Ancak daha sonra kitabın ana temalarından biriyle doğrudan bağlantılı olduğu ortaya çıkıyor: iki erkek kardeş arasındaki bir aşk hikayesi. Bu, olumsuz biçimindeki aşktır: aşk yasaktır ve ihanete uğrayan aşktır. Bu, birlikte kalma yemini ensestin karmaşık koduyla bozulan aşık kardeşlerin hikayesidir. Sonuç trajiktir: bir erkek kardeş intihar eder, diğeri köyünden kovulur. Sürgün edilen erkek kardeş, kar fırtınasının içindeki yerde ölü erkek kardeşiyle karşılaştığında, ikincisi erkek kardeşinin adını söyleyemez

•Bu bölüm ne kadar garip ve bağlantısız görünse de, her ayrıntı tekrarlanacak ve sonraki bölümlerde önemli bir rol oynayacaktır. Bu, Leguin’in kompozisyon yönteminin özelliğidir: öz referanslar ve yinelenen temalardan oluşan bir mozaik

Sosyal, Psikolojik, Dinsel Çözümleme

Handdra Dini

•Gethen’de iki büyük din vardır. Karhide’de Handdara, Orogreyn’de Yomeshta Handdara, Tao veya Zen tipi bir dini temsil eder. İlhamının çoğunu Lao Tzu’nun Tao Te Ching’inden alıyor.Bir şeye bağlanmak istediğinde, bir an için onu genişletmelisin;Bir şeyi zayıflatmak istediğinizde,Bir an için onu güçlendirmelisin.

•Estraven:  Mishnory’ye sırtınızı dönüp ondan uzaklaşırsanız, hala Mishnory yolundasınız demektir. Bayalığa karşı çıkmak için kaçınılmaz olarak Baya olacaksın. Başka bir yol izlemelisin.

Yomeshta Dini

•Yomeshta, Batı dinlerini, özellikle Yahudi-Hıristiyan geleneğini daha yakından takip ediyor. Karanlığa karşı vaaz verir, onun yerine bilgisini ışıktan alır.

•Yomeştalar Handarra’yı “karanlığı çağıranlar” olarak adlandırır onlara göre , “ne karanlık ne de ölüm vardır, çünkü her şey Anın ışığındadır” Karşıtların birliği fikrine bağlı kalarak, hem Yomeşta hem de Handarra dinleri benzer kökenlerden geliyor ve benzer sorunları çözmeye çalışıyorlar. Meshe, “Yaşamın anlamı nedir?” Sorusuna cevap vermesi istenmeden önce bir Handarra habercisiydi.” (5.44). Ve her din, bilgi ile ilgili olarak gölgenin ve ışığın doğasını düşünmeye çalışıyor.Belki de kendi dünyamızın dinleri hakkında bir yorum, yazarın sunduğu

Gölgeler

Toplumumuzda aydınlık ve karanlık açısından düşünmeye eğilimliyiz. Işık iyidir; karanlık, çok değil. Bu, aynı şekilde hisseden Orgoreynlerin duygularına çok benzer.

Ancak gölgeler romanda olumlu bir rol oynar. Örneğin, bir gün Estraven ve Aı Buzda yolculuk ederken ışık ve gölge beraber onların rehberidir, iki gezgin yarıkların nerede olduğunu söyleyemez. Estraven, göremediği için neredeyse ölüyordu Dolayısıyla, gölge ve ışığın romanda bir amacı vardır, ancak bunlar yalnızca yin yang sembolü  gibi birlikte kullanıldığında faydalıdır.

Karhide’de görgü ve sosyal edep, shifgrethor denen şey tarafından belirlenir. Kelime eski bir Gethen kelimesinden gelir   “shift” + “grey thore”,Shifgrethor, Karhidyalılar tarafından, onu gerçek tutan Orgoreynlerin aksine, çatışmaya başvurmadan farklılıkları yönetmek için kullanılır.

Her Karidian kendi gölgesini yayarken, shifgrethor vicdan, ahlaki pusula, sosyal rehber olarak işlev gören bir iç gölgedir. Karhidian shifgrethor, Getheren’in orijinal günahından ve sürgününden kaynaklanır ve kabul, zorunluluk, kefaretin doğruluğunu taşır. Saygıdeğer insanlar yasadışı ilan edilir, ancak gölgeleri küçülmez. Orgoreyn’de gölgesiz (shifgrethor) yaşarlar.

Gölge teması.

Estraven, Aı’ya korkunun yararlı ve gerekli olduğunu ve yalnızca kadın bir özellik olmaktan çok, karanlık ve gölgeler gibi hayatta kalmak için gerekli olduğunu öğretir.

Sonunda Aı anlıyor. Bunu kanıtlamak için, karşıtların bir arada bulunmasının Taocu sembolü olan daire içindeki çift eğrinin yin-yang sembolünü çizer. Estraven bu sembolü anlamadığında Aı, Dünya görüşlerini Gethenyalıların anlayışına çevirerek Gethenyalıların zihnini anladığını gösterir. Yin-yang sembolünün “ışık karanlığın sol elidir” ve “Kadın, erkek” ile aynı fikir olduğunu açıklıyor. Sensin, Therem. İkisi ve biri. Karda bir gölge.”

İlk bölümde Aı’nın iki yıl kıştan sonra “gezegenin insanlarını kendi gözleriyle görmekten hala çok uzak” olduğunu itiraf ettiğini hatırlarsak, yaptığı dev adımı takdir edebiliriz. Estraven’i Estraven’in gözünden görebilen Aı, Gethenyalıların gözünden bir bütün olarak görmeyi öğrendi. Dahası Aı, Gethenlilerin temel yaşam felsefesini bir Dünya felsefesiyle ilişkilendirebilir ve farklılıkları içinde ortak bir zemin bulabilir.

Bu, Aı’nın Estraven’i olduğu gibi tamamen kabul etmesini ve anlamasını, farklılıkları kabul etmesini ve benzerlikleri takdir etmesini tamamlar. Hem Aı hem de Estraven, tam anlayış ve karşılıklı kabul içinde eve gelmeye hazırlar.

Buzda Yolculuk

Başlarda Estraven, Aı’nın Gentren’deki yaşam hakkında bilgisiz olduğunu ve öğrenmek için çaba harcamadığını düşünüyor, Aı  ise Estraven’e  güvenmiyor.  Estraven, Aı’yı Çiftlikten kaçırıp, Buzun sert ve ölümcül vahşi doğasında hayatta kalmak için birlikte çalışmak zorunda kaldıklarında ve uzun yolda ikili yakınlaşır, arkadaş olurlar ve hatta aşık olurlar.

Aı ve Estraven’in aşkı, romanda cinsiyet konusu da farklı işlendiğinden çok önemli. Biz insanız geleneksel olarak aşkı Kadın ve Erkek arasında düşünürüz.

Ancak Le Guin, cinsiyet ve sevgi kavramlarının birbirinden ayrılmaz olmadığını savunuyor. Aslında, birbirleriyle hiçbir ilgisi olmayabilir.

Buzda yolculuk sırasında bir gece Estraven, kemmer’e girerek Ai’nin erkekliğine uyacak şekilde dişi olur. Ama ikisi aşklarını fiziksel olarak ifade etmiyorlar. Bunun yerine Aı, Estraven’in “onu bir insan olarak tamamen kabul eden tek kişi olduğunu anlıyor: onu kişisel olarak seven ve ona tüm kişisel sadakati veren ve bu nedenle ondan eşit derecede tanınmasını, kabul edilmesini talep eden”

Le Guin için bu pasaj, Romeo ve Juliet’ten alıntılarından daha iyi aşk tanımını ifade ediyor gibi görünüyor. Bu roman, aşkı fiziksel çekim veya samimiyetle ilgili olarak ele almıyor. Ya da en azından, sadece bu şeylerle ilgili değil. Bu, bir başkasının insanlığını tanımak ve onların sizde aynı şeyi tanımasını sağlamakla ilgili KSE.

Görevin Tamamlanması

Aı, Ekumen için görevini yeni tamamladı. Karhide uzaylılarla görüşmeyi kabul etti. Tibe başbakan olarak istifa etti ve Orgoreyn’de Obsle iktidara geldi, yani muhtemelen Ekumen’e de katılacaklar. Bir günlük iş için çok perişan değil.

Ama Aı hala kaybolmuş hissediyor. Gemi arkadaşlarının hepsi, hem erkek hem de kadınlara tuhaf görünüyordu ve onları tanıyordu. O değişti, yo. Sonunda dünyaya daha Gethenci bir bakış açısıyla bakmayı öğrendi, ancak sonuçta artık kendi dünyasına, kendi halkına ait olmadığı anlamına geliyor.

Son Yolculuk

Yani, Aı Estre’ye bir yolculuğa çıkıyor. Orada Estraven’ın günlüklerini Estraven’ın babası Esvans’a sunar. Ayrıca Estraven’in oğlu Sorve ile tanışır.

Gethenyalıların her birinin ondan bir isteği var. Esvans, Aı ve Estraven’in Buzu nasıl birlikte geçtiğinin hikayesini duymak istiyor. Sorve, babasının nasıl öldüğünü ve “yıldızların arasındaki diğer dünyalar hakkında — diğer insan türleri, diğer yaşamlar hakkında” bilmek istiyor.

Bu iki istekte, roman için çok büyük bir tema olan bir tür birliğe geliyoruz *. Esvans bir Gethen hikayesi duymak istiyor ama torunu diğer insanlar ve dünyalar hakkında hikayeler istiyor. Aı’nın başlangıçta belirttiği gibi,farklı dünyaların hikayeleri aslında o kadar da farklı değil, “hepsi aynı hikaye” .

Hazırlayanlar: Işın Güner Tuzcular, Nil Saydan