Cevdet Kudret  (07 Şubat1907, İstanbul – 10 Temmuz 1992, İstanbul)

Cevdet Kudret, 1907 yılında Sabahattin Ali ve Pertev Naili Boratav ile aynı yılda doğuyor. Osmanlı’da Meşrutiyet’in ilanına bir yıl vardır. I.Dünya Savaşı’nın başladığı yıl okula başlıyor. On dört yaşındayken Milli Mücadele koşullarını yaşıyor.  

Bu yılların acımasız yaralarını, yazdığı Süleyman’ın Dünyası adlı roman üçlemesinin ilki olan Sınıf Arkadaşları’nın kahramanıSüleyman’ın yaşamında görüyoruz. Yoksulun ve zenginin ayrıştırıldığı birinci sınıf ortamını, savaşmak için cepheye giden babayı, dede evinde başlayan yoksunluk dolu günleri, sınıf arkadaşlarından Halil’in temizlikçi annesinin çalıştığı Paşa evinde taciz etmesini bize anlatıyor yazar. Süleyman’ın diğer arkadaşı Behçet’in annesi çamaşırcıdır. Çalışkan ve başı dik Behçet’in yiyecek karşılığı savaş zengini paşanın oğlu Kevkep’e ders vermesini ve vagon vesikası sahiplerinin edindikleri servetleri gözümüzün önüne sermesi sonrasında Süleyman’ın evlerinin yanmasını, babasının savaşta ölümünü Cevdet Kudret’in tanıklığında ve üslubunda içimizin artan sızısıyla okuyoruz. 

Kanun çıktığında 27 yaşında olan Cevdet Kudret,Solok soyadını alıyor ancak işsiz kalmasına yol açtığı,  çocuklarının  da soyadlarından dolayı sıkıntı çekeğini düşündüğü için Solok’u bırakıyor. Adının Kudret’ini soyadı olarak seçiyor.


Üçlemenin ikincisi olan Havada Bulut Yok romanı; Kayseri’ye öğretmen olarak atanan Süleyman’ın öğretmen arkadaşlarıyla ilişkileri, tavla maçları ve rakı sofralarından kalkıp yoksullara yardım için Süleyman’ın öncülüğünde kolları sıvamayı ve sonrasında dayanışmadan rahatsız olan çevrelerin etkisiyle cezalandırılmasını anlatır. 1940’ların “aydın” çevresiyle beraber ülkenin yönetim anlayışını ve icraatını gösterir. Süleyman’ın öğretmen arkadaşlarından birinin Rousseau’nun Sosyal Sözleşmesi üzerine fikir yürütmeleri romanda bolca görünür. “Evet, Rousseau. Hep Rousseau. Her zaman Rousseau. Onda ne yoktur ki? Hayat, devlet, sanat, her şey, her şey…”(sayfa 43)

Havada Bulut Yok‘un yayıncısı olan Aziz Nesin, Cevdet Kudret’in eleştirmenliğinin gölgesinde kalan roman, öykü, şiir yazarlığı konusunu şöyle irdeler:

” Çoğu insan bitek kişidir. Kimi insanlarsa bikaç kişidir. Yine kimi insanlar da pek çok kişidir. Cevdet Kudret, dünyada ve hele Türkiye’ de sayıları pek az olan o pek çok kişili insanlardan biridir. Bir kişi olarak gördüğümüz Cevdet Kudret pek çok kişi olarak yaşamış ve yaşamaktadır. Aklımıza gelen Cevdet Kudret’teki kişi­leri şöyle bir sayalım: Şair Cevdet Kudret, Oyun Yazarı Cevdet Kudret, Öykücü Cevdet Kudret, Romancı Cevdet Kudret, İnceleme ve araştırmacı Cevdet Kudret, Yazın Tarihçisi Cevdet Kudret, Eleştirmen Cevdet Kudret, Öğretmen Cevdet Kudret, Gülmece yazarı Cevdet Kudret.

Kahramanımız Süleyman’ın yazdıklarından dolayı öğretmenlikten uzaklaştırılması sonrası İstanbul’a annesinin yanına dönüp iş araması ve arkadaşları dahil bütün kapılarının kapanması, açlık sınırında yaşarken dergi düzeltmenliği işine girmesi,  zengin bir ressama sevdalanması, sınıf farkından dolayı sevdiğiyle birlikte olamaması hadiselerinin tümü Karıncayı Tanırsınız romanında anlatılır. Böylece Süleyman’ın Dünyası tamamlanmış olur. Kesit roman diye adlandırdığı bu üçlemeyi yazarken Gogol’un Ölü Canlar’ındaki tekniğini kullandığını söyler.  

Yazı yaşamına 1927’de “Servet-i Fünûn” dergisinde başlayan Cevdet Kudret, “Meşale” dergisinde toplanan “Yedi Meşale”cilerden biridir. Meşale dergisini (1928) çıkaran beş şair bir öykücüden oluşan grubu Hüseyin Tuncer’in sözcükleriyle tanıyalım: “Taklitten uzak kalmaya özen gösteren Meşaleciler, Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âti çizgisinde şiirler ortaya koyarlar. ‘Daima yenilik, canlılık ve samimiyet ilkesini benimsemelerine rağmen, şekil ve özde bir yenilik getiremedikleri gözlenir. Hece ölçüsünden yola çıkan bu şairler, Verlaine, Mallarme ve Baudelaire gibi Fransız şairlerinden etkilenirler. Âdeta ilham kaynakları Fransız sürrealizmidir. Parnas okulunu takip ederler.”

Cevdet Kudret’in  tek öykü kitabı Sokak üzerine, 1975 yılı TRT arşiv kaydında Cemal Süreya, Hilmi Yavuz ve Mehmet Kaplan konuşmaktadır. Hilmi Yavuz Cevdet Kudret’in yayımlanmış tek şiir kitabı İlk Perde’de  820 kelime kullandığını söylüyor. Yalın ve gerçekçilik duygularıyla gözleme dayanan öykülerin 40 kuşağı öykücülüğü içinde değerlendirildiğini, yazarın kendisinin onları eğlencelik ve ağlamalık olarak ikiye ayırdığını ekliyor. Cemal Süreya, Cevdet Kudret’in ezik ve yalnız insanları anlatan, her zaman okunabilir taptaze öyküler yazdığını aktarıyor. Mehmet Kaplan, Gök Mahkemesi öyküsünü beğenmesine rağmen onun öykücüden ziyade edebiyat tetkikçisi olduğunu işaret ediyor. İzlemek için;

Karagöz’den söz etmeden bu yazıyı tamamlayamayız. Cevdet Kudret, üç ciltlik Karagöz adlı kitabında Hellmut Ritter’in yayımladığı oyunları temel almış, diğer kaynaklara ulaşarak onları kritik eder bir şekilde vermiştir. Kitabında 39 oyun metni ve 19 muhâvere (karşılıklı konuşma) metni vardır.

“Edebiyatımızın Proletaryasıyım ben” diyen Cevdet Kudret’i ölümünün 28. yılında şükranla ve saygıyla anıyoruz.

CEVDET KUDRET’İN ESERLERİ

ŞİİR:

Birinci Perde    Hamit Matbaası, 1929.

İkinci Perde     Yayınlanmamış.

Üçüncü Perde   Yayınlanmamış.

TİYATRO OYUNU:

Tersine Akan Nehir (1929) Yayınlanmamış.

Rüya İçinde Rüya (1929)   Varlık Dergisi,1934 sayı 31-37.

Danyal ve Sara. (1931)   Varlık Dergisi, 1938.

Kurtlar (1932)    Gündüz Dergisi, 1936,sayı 8-18.

Yaşayan Ölüler  Ağaç Dergisi, 1936, sayı 7-17. / Mitos Boyut, 1994.

Cumartesi Çocuğu  Bitmemiş.

ROMAN:

Sınıf Arkadaşları      Ahmet Halit Kütüphanesi,1943 / İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1976 / Evrensel Basım-Yayın, Şubat 2007.

Havada Bulut Yok    Düşün Yayınevi, 1958 / İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1976 / Evrensel Basım-Yayın, 2007.

Karıncayı Tanırsınız      İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1976 / Evrensel Basım-Yayın, 2007

ÖYKÜ:

Sokak   İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1975. / Evrensel Basım-Yayın 2010

DENEME

Dilleri Var Bizim Dile Benzemez   Bilgi Yayınevi, 1966.

Bir Bakıma        İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1977.

Benim Oğlum Bina Okur   Varlık Yayınları, 1983.

Kalemin Ucu       Cem Yayınevi, 1991 / Merkez Kitapçılık, 2006

Dillerin Gizli Dünyası (C.K.’in Dil ve Eğitim üzerine denemelerinden bir seçki, Haz.: Cemil Kavukçu)
Merkez Kitapçılık 2006

DERLEME

Tanzimat’tan Sonra Türk Edebiyatı Antolojisi   Ulusal Matbaa, 1942

Türk Edebiyatı Hikâye ve Roman Antolojisi     Nebioğlu Yayınevi, 1945.

Dede Korkut           Varlık Yayınları, 1953,1958,1962.

Tanzimat Edebiyatı Antolojisi    Varlık Yayınları, 1955.

Fuzuli: Leylâ ve Mecnun    Yeditepe Yayınları, 1958.

Yurt İçin, Ulus İçin      Yeditepe Yayınları, 1958.

Dede Korkut: Hikâyeler   Varlık Yayınları, 1962, 1966.

Teodor Kasap: İşkilli Memo   Elif Kitabevi, 1965.

Nazım Hikmet: Kuvâyı Milliye  Bilgi Yayınevi, 1968, 1974, 1986.

Bugünkü Türkçemizle Dede Korkut Hikâyeleri Varlık Yayınları, 1970, 1973, 1976, 1980, 1986.

Ferâizci-zâde Mehmet Şakir: Evhâmi    Varlık Yayınları, 197

İNCELEME:

Son Şiirler, Tevfik Fikret (Cevdet Kudret)     Varlık Yayınları, 1952, genişletilmiş 2. Baskı 1968.

Fuzuli
(Nevzat Yesirgil takma adıyla) Varlık Yayınları, 1952,1955,1959,1963,1968,1974.

(Cevdet Kudret) İnkılâp Kitabevi, 1985, 2003.

Nedim         (Nevzat Yesirgil takma adıyla) Varlık Yayınları, 1952,1953,1959,1965,1969,1977.

(Cevdet Kudret) İnkılâp Kitabevi, 1985, 2003.

Bâki     (Nevzat Yesirgil takma adıyla) Varlık Yayınları, 1953, 1963, 1972.

(Cevdet Kudret) İnkılâp Kitabevi, 1985, 2003.

Hüseyin Rahmi Gürpınar    (Suat Hızarcı takma adıyla) Varlık Yayınları, 1953,1964.

(Cevdet Kudret) Varlık Yayınları, 1974.

Ahmet Rasim   (Suat Hızarcı takma adıyla ) Varlık Yayınları, 1953,1965.

Eşref: Hicviyeler       Yeditepe Yayınları, 1953, 1955. Bilgi Yayınevi, 1970. Varlık Yayınları,1977.

Hüseyin Cahit Yalçın     (Suat Hızarcı takma adıyla ) Varlık Yayınları, 1957, 1969.

Yunus Emre     (Nevzat Yesirgil takma adıyla) Yeditepe Yayınları, 1958,1963. (Cevdet Kudret) İnkılâp Kitabevi, 1985, 2003.

Karacaoğlan     (Nevzat Yesirgil takma adıyla) Yeditepe Yayınları, 1958. (Cevdet Kudret) İnkılâp Kitabevi, 1985, 2003.

Şinasi: Şair Evlenmesi        Yeditepe Yayınları, 1959.

Ahmet Mithat     Türk Dil Kurumu Yayınları, 1962.

Ziya Gökalp          Türk Dil Kurumu Yayınları, 1963.

Pir Sultan Abdal      Yeditepe Yayınları, 1965. İnkılâp Kitabevi, 1985, 2003.

Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I        Varlık Yayınları, 1965, 1977.Bilgi Yayınevi,1971.Varlık Yayınları, 1981.

İnkılâp Kitabevi,1987,1998.Dünya Yayıncılık, 2004.

Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II       Varlık Yayınları, 1967,1978,1981.Bilgi Yayınevi,1971.

İnkılâp Kitabevi, 1987,1998. Dünya Yayıncılık, 2004

Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman III     İnkılâp Kitabevi, 1990, 1999.Dünya Yayıncılık, 2004

Karagöz I         Bilgi Yayınevi, 1968, 1993.

Karagöz II        Bilgi Yayınevi, 1969.

Karagöz III       Bilgi Yayınevi, 1970.

Karagöz I,II,III          Yapı Kredi Yayınları, 2004.

Ortaoyunu I          Türkiye İş Bankası Yayınları, 1973.İnkılâp Kitabevi, 1994.

Ortaoyunu II       Türkiye İş Bankası Yayınları, 1975.İnkılâp Kitabevi,1994.Yapı KrediYayınları,2007.

Abdülhamit Devrinde Sansür      Milliyet Yayınları, 1977.

Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi  (15.yy ortalarına kadar) T.C.Kültür Bakanlığı, 1995, 2000.

Edebiyat Kapısı        Yapı Kredi Yayınları, 1997.

Nükhet Eren