ŞİİRİMİZİN HİCİV VE TAŞLAMA USTASI CAN YÜCEL’İ ANIYORUZ!

(Doğumu: 21 Ağustos 1926-Ölümü: 12 Ağustos 1999)

Can Yücel 21 Ağustos 1926’da İstanbul’da doğmuştur. Milli Eğitim eski bakanlarından Hasan Ali Yücel’in oğludur. Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nde Latince-Yunanca okurken öğrenimine İngiltere’nin Cambridge Üniversitesi’nde devam etmiştir. Şair, çevirmen ve radyo görevlisi olarak tanınırken çeşitli elçiliklerde çevirmenlik, Londra’da BBC’nin Türkçe bölümünde spikerlik yapmıştır. 1958’de ülkeye dönmüş ve turist rehberi olarak çalışmaya başlamıştır. Ardından bağımsız çevirmen olarak çalışırken, yazdığı şiirlerle ve şair kimliğiyle dikkati çekmiştir. 

Can Yücel ilk şiirini 1950 yılında Yazın dergisinde yayınlamıştır. İlk şiirlerini 1950’de Yazma adlı kitabında toplayan şair, şiirlerinde taşlamalara sıkça yer vermiştir. Duyarlılığın kendini hissettirdiği şiirlerinin yanı sıra, felsefi derinlikli şiirlerinde de kullandığı yalın diliyle okuru kolayca etkisine almıştır.

1956 yılında Güler Yücel’le evlenmiş, bu evlilikten kızları Güzel ve Su ile oğlu Hasan dünyaya gelmiştir.

Biçim arayışlarıyla geçen yılların ardından çeşitli edebiyat, kültür-sanat dergileri ile siyasi dergilerde şiirlerini yayınlamıştır.1945-1965 yılları arasında Yenilikler, Beraber, Seçilmiş Hikâyeler, Dost, Sosyal Adalet, Şiir Sanatı, Dönem, Yöne, Ant, İmece, Papirüs gibi dergilerde yazıları yayınlanmıştır. Aynı zamanda Lorca, Shakespeare , Brecht’ten edebiyat ve tiyatro çevirileri de yapmıştır. 1965 sonrası siyasi şiirler yazmaya başlamıştır. 

Doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar ve duyumlar sıklıkla işlediği temalardır. Argo kelimeleri yerinde kullanarak kendine has bir şiir anlayışı geliştirmiştir. Yaptığı göndermelerin yanı sıra, toplumsal mesajını net olarak verdiği şiirleriyle de öne çıkan şairlerimizdendir. Şair kimi zaman işkencede direnen bir kadını anlatan Darwin Üzre adlı şiiriyle, kimi zaman da 6 Mayıs 1972’de cuntacılar tarafından asılan Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın mücadelesini anlattığı Mare Nostrum adlı şiiriyle egemen sınıflara karşı öfkesini dile getirmiştir.

Şaire 12 Mart döneminde Che Guevara’dan ve Mao’dan yaptığı çeviriler nedeniyle 15 yıl hapis cezası verilmiştir. 1974 affı sonrasında hapishaneden çıkmıştır. Hapishanede yazdıklarını Bir Siyasinin Şiirleri adlı kitabında toplamıştır. Bu şiirler defalarca baskı yaparak en çok okunan kitapları arasına girmiştir.

12 Eylül sonrasında yayınladığı Rengahenk adlı şiir kitabı müstehcen bulunarak toplatılmıştır.

Hayatının son yıllarını Datça’da geçirmiştir. Leman ve Öküz dergilerinde şiirlerini ve yazılarını yayınlamaya başlamıştır. Süleyman Demirel’e hakaretten yargılanmış, ancak ceza almamıştır. 1996 yılında Emek Partisi’nin kurucuları arasında yer alan Can Yücel, 1999 seçimlerinde ise Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nden İzmir milletvekili adayı olmuştur.

12 Ağustos 1999’da Muğla’nın Datça İlçesi’nde onlarca şiir kitabını, yüzlerce çevirisini geride bırakarak aramızdan ayrılan şair, çok sevdiği günebakan çiçekleriyle birlikte uğurlanmıştır.

Ölümünün ardından şaire karşı bir saldırı olarak nitelenebilecek 50 adet sahte Can Yücel şiiri; sosyal medyadaki çeşitli şiir gruplarında, youtube’da, bazı internet siteleri ile gazetelerde seslendirilmiş ya da yayınlanmıştır. Şairin üslubuyla uzaktan yakından ilgisi olmayan bu şiirlere olan tepkisini dile getiren eşi Güler Yücel, Kemal Öncü’yle yaptığı röportajda şunları söyler: “Mistik, kaderci, boşverci, metafizik bulamaçlı bu şiirlerle Can’a karşı adeta faili meçhul bir kampanya yürütülüyor gibi. Can’ın şiiri, şiir gibi şiirdi… Ne o öyle ‘Ömür dediğin bir gündür/ o da bugündür… ye, iç, eğlen keyfine bak gerisine aldırma mesajı?’ Can muhalif bir şair, söyleyeceğini eğilip bükülmeden dobra dobra söyleyen bir şair, ziyaret edenlerin şaşırdığı iki göz odada oturup üreten bir şair…”

Can Yücel gerek yaşamdaki duruşuyla gerekse de halktan yana şiir anlayışıyla bizlerden biri olarak aramızda yaşamaya devam ediyor.  

ESERLERİ:

Yazma (1950)

Her Boydan (1959-Çeviriler)

Sevgi Duvarı (1973)

Bir Siyasinin Şiirleri (1974)

Ölüm ve Oğlum (1975)

Şiir Alayı (1981-İlk dört şiir kitabı bir arada)

Rengahenk (1982)

Gökyokuş (1984)

Beşibiryerde (1985-İlk beş şiir kitabı bir arada)

Canfeda (1985)

Çok Bi Çocuk (1988)

Kısa Devre (1990)

Kuzgunun Yavrusu (1990)

Gece Vardiyası Albümü (1991)

Güle Güle-Seslerin Sessizliği (1993)

Gezintiler (1994)

Maile (1995)

Seke Seke (1997)

Alavara (1999)

Mekânım Datça Olsun  (1999)

En Uzak Mesafe

Benim Adım Firuzansa Ne Olayım.

Cazcı Firuzan (1997)

Hotuhların Dramı

Biraz Alıştım

Bördibet’ten Sedir Adası’na

Yüz Kitabı Şiirimden Seçmeler (2010)

Yaprak Dökümü

ÇEVİRİLERİ:

Hamlet-Shakespeare 1992. İstanbul: Papirüs Yayınları(1996)

Bahar Noktası (Bir Yaz Gecesi Rüyası’nın Çevirisi) (1981). İstanbul: Papirüs Yayınları (1996)

Muhteşem Gatsby (The Great Gatsby, F.Scot Fitzgerald) Ağaoğlu Yayınevi (1964)

Yeni Başlayanlar İçin Marx (1977)

Salozun Mavalı-Peter Weiss-Bilgi Yayınevi

HAKAN KİZİR

KAYNAKLAR:

Can Yücel Biyografisi-Haberler.com

Can Yücel Kimdir?-Evrensel.net

Can Yücel Biyografisi-Biyografi.info