Çalıkuşu kitabıyla tanınan Reşat Nuri Güntekin, 25 Kasım 1889 yılında İstanbul’da doğdu. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan yazar, roman dışında tiyatro alanlarında da eser ortaya koydu. Yazarlığının yanında müfettişlik de yapan yazar, Anadolu’yu gezerek  Anadolu insanını ve Anadolu’daki insanların birbirleriyle ilişkisini yakından inceleyebildi ve bunları eserlerinde kullandı.

Edebî hayatına I. Dünya Savaşı yıllarında başlayan Reşat Nuri Güntekin, 1922 yılında yayımlanan Çalıkuşu eseriyle adından söz ettirmiştir. “Çalıkuşu”nu, “İstanbul Kızı” adında bir tiyatro oyunu olarak planlandı fakat o zamanlarda oyunun sahnelenmesi olanaksız olunca eser bir roman olarak piyasaya sürüldü. “Çalıkuşu”nun önemi, gerçekçiliğinde yatıyordu ve yazıldığı dönemde ilk gerçekçi roman örneklerinden biriydi. Romanın gerçekçiliği Anadolu’daki sosyal hayatı yansıtmasındaydı.

Reşat Nuri Güntekin “Çalıkuşu”nun başarısının ardından Anadolu’daki müfettişlik görevi ile birlikte Anadolu insanını yakından tanıdı ve buradaki gözlemlerini “Anadolu Notları” adlı kitabıyla anlattı. “Anadolu Notları”, güçlü gözlemleriyle yazarın edebiyat alanındaki ustalığını ortaya koyuyordu.

Reşat Nuri Güntekin kitapları, yalın diliyle ve Türk konuşma dilinin zenginliğini yansıtan eserler olmasıyla ön plana çıkmaktaydı.

“Yaprak Dökümü” adlı kitabında dönemin aile yaşantısına değinen yazar, eserde Ali Rıza adındaki bir aile reisinin çocuklarının hataları nedeniyle çektiği sıkıntıları anlattı ve dönemin gençlerinin eğlence hayatına düşkünlüğünden ve başka bir takım toplumsal sebepler nedeniyle parçalanan ailelerden bahsetti.

“Acımak” adlı eseriyle dönemin Türk eğitim yaşantısına ışık tuttu. Kitapları filmlere ve dizilere uyarlanan Reşat Nuri Güntekin, akciğer kanseri teşhisi nedeniyle Londra’ya tedavi olmaya gitti; fakat 7 Aralık 1956 tarihinde vefat etti. Yazar, İstanbul, Üsküdar’daki Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.

Türk Edebiyatı’nda derin izler bırakan klasik edebiyatımızın usta yazarlarından Reşat Nuri Güntekin, ismiyle Türkiye’nin birçok bölgesindeki okul, tiyatro, sokak adlarında yaşamaya devam etmektedir.

Reşat Nuri Güntekin’in Edebi Kişiliği

Yazın yaşamına 1918’de, Cemal Nimet takma adıyla yazdığı “Harabelerin Çiçeği” adlı romanı ve “Eski Ahbap” adlı öyküsüyle başlamıştır.

Asıl ününü “Çalıkuşu” adlı romanıyla kazanmıştır. Bu romanın merkezine, Anadolu’da yaşamayı seçen idealist, aydın Türk kadınını yerleştirir.  Roman; dili, anlatımdaki rahatlığı, duygusal yanlarıyla uzun yıllar güncelliğini koruyan bir yapıt olmuş; “Yaprak Dökümü”, “Dudaktan Kalbe” ve “Akşam Güneşi” romanları gibi, bu yapıtı da sinema ve televizyon filmi olarak uyarlanmıştır.

İlk dönem romanlarında yeni kurulmakta olan devletin toplumsal sorunlarını gerçekçi biçimde gözlemlemekten geri kalmamış, ikinci dönem romanlarında bütünüyle bozulan insani ilişkileri ve ahlak yapısını ele almıştır. Romanlarında güçlü bir gözlemciliğe dayanan realizm ve canlı bir üslup vardır. Kahramanları genellikle tek boyutludur. Ruh tahlillerinde başarılıdır. Yapıtlarına konuşma dili egemendir.

Mizaha daha geniş yer verdiği öykülerinde de aşk, yalnızlık, fedakârlık, dostluk, ihanet gibi temaları işlemiştir.

Çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan öykü, roman ve oyunlarında kendi adının yanı sıra “Hayrettin Rüştü, Mehmet Ferit, Sermet Ferit” gibi takma adlar kullanmıştır.

https://www.turkedebiyati.org/resat_nuri_guntekin.html

Çalışma Yöntemi Hakkında

Bütün romanlarının tiyatro halinde senaryoları olduğunu söyleyen Reşat Nuri, Hikmet Feridun’la yaptığı bir konuşmada çalışma yöntemlerini şöyle açıklar:

” ‘Roman ve hikâye yazarken konunun evvela asıl canlı noktası, amudi fıkarisi (belkemiği) gelir. Bu amudi fıkaridir ki bana yazmak arzusunu verir. Bu bazen bir vak’a olur, beni alâkadar eden bir vak’a…Fakat çok kere pek alakadar olduğum insan tipi. ‘Şu vak’ayı veya şu insanı, şu tipi yazayım’ derim. Bu suretle eserin iki adımı atılmış olur. Mevzuu pek iptidai bir şekilde fikrime gelir. Hiçbir zaman hemen derhal bu mevzunun planını yapıp da yazmağa başladığım vaki değildir. Bulduğum mevzuu zihnimde bir köşeye atarım. Onun francala hamuru gibi kendi kendine kabarması için uzun müddet bırakırım. Çok defa aradan birçok senelerin geçtiği de vakidir. Bu müddet zarfında mevzua bazı ilaveler yaparım. Bazı kısımlarını tayyederim, atarım, çıkarırım. Vakaları rötuş ederim. Tipleri develope ederim (geliştiririm)… Yazma işine başladığım zaman da çok muntazam çalışırım. Romanın sonunu nasıl bitireceğimi tayin etmeden yazıya başlamam. Evvela umumi bir şema yaparım. Fakat eser henüz definitif (kesin, belirli) olmamıştır. Ortada şahıslar vardır, vakalar vardır, eserin ana hatları vardır. Fakat yazmaya başladıktan sonra şahıslar ekseriyetle hüviyetlerini değiştirirler, evvelce hiç düşünmediğim vak’alar, yeni şahıslar gelir. (Muhit dergisi, 1933; anan: Muzaffer Uyguner, Reşat Nuri Güntekin, Ağustos 1967)’ Kişilerine sevgiyle sokulan bir romancıdır Reşat Nuri. Genellikle onların gerçek yaşamlarındaki en belirgin özelliklerini yitirmeden yansıtmaya çalışır. Gözlem yeteneği yaşama çok geniş bir perspektiften bakma imkânını sağladığı için romanları geçiş dönemi yaşayan ülkemizden ‘insan manzaraları’ çizme başarısına ulaşmıştır.”

Eserleri

Romanları

Gizli El (1922)

Çalıkuşu (1922)

Damga (1924)

Dudaktan Kalbe (1925)

Akşam Güneşi (1926)

Bir Kadın Düşmanı (1927)

Yeşil Gece (1928)

Acımak (1928)

Yaprak Dökümü (1930)

Kızılcık Dalları (1932)

Gökyüzü (1935)

Eski Hastalık (1938)

Ateş Gecesi (1942)

Değirmen (1944)

Miskinler Tekkesi (1946)

Harabelerin Çiçeği (1953)

Kavak Yelleri (1961)

Son Sığınak (1961)

Kan Davası (1961)

Hikâyeleri

Roçild Bey (1919)

Eski Ahbap (1919)

Sönmüş Yıldızlar (1923)

Tanrı Misafiri (1927)

Leyla ile Mecnun (1928)

Olağan İşler (1930)

Aşk Mektupları

Boyunduruk

Oyunları

Hançer (1920)

Eski Rüya (1922)

Ümidin Güneşi (1924)

Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri (1925, üç oyun)

Taş Parçası (1927)

Yeşil Gece (1928)

İstiklâl (1933)

Hülleci (1933)

Yaprak Dökümü (1971)

Eski Şarkı(1971)

Balıkesir Muhasebecisi (1953)

Tanrıdağı Ziyafeti (1954)

Bir Köy Öğretmeni

Çalıkuşu 2

Kavak Yelleri

Gezi Yazısı

Anadolu Notları (Cilt 1: 1936, Cilt II: 1966.)

wikipedia.org/wiki/Re%C5%9Fat_Nuri_G%C3%BCntekin

Şaheser Yılmaz