Charles Nokan,  Fildişi Sahilli Frankofon şair ve yazarlardan biri. Kendi halkı olan Baoule dilindeki adlarıyla CHARLES ZÉGOUA GBÉSSI NOKAN. Fransa’da Sosyoloji okuduktan sonra felsefe doktorası yapan Nokan’ın şiirleri yanında romanları ve tiyatro eserleri de var. Militan bir yazar olan Nokan, bağımsız Fildişi Sahili’nin ve diğer bağımsız Afrika uluslarının başarılı olamamalarını, halklarının artan yoksulluğuna vurgu yaparak sürekli eleştirmiştir.

Özgürlük Çiçeği

Açıldı çiçeği özgürlüğün

Eski dinler unutuldu artık.

Tapınıyorduk Assie’yle Niamlen’e.

Para denen yeni tanrı aldı yerini onların da.

Kara Afrika’yı yaraladı beyazlar.

Karalar öldürmek için kavuştu özgürlüğe.

Büyük karanlıkları izliyor karanlıklar.

Uyan artık milletimin ruhu!

Seni öldürecekleri yok et

Ve ek gerçek özgürlüğü!

 (Türkçesi: Muzaffer Uyguner)

Sahra altında yer alan, Afrika’nın batıya doğru uzanan şişkin karnının altında, kolonyal geçmişe sahip onlarca ülkeden birinin adıdır Fildişi Sahili. Resmi adı Côte d’Ivoire, resmi dili Fransızca olduğuna göre Fransız egemenliğinin 1800’lerin başından 1960’a kadar sürdüğünü söylemek şaşırtıcı olmayacaktır. Doğu Komşusu, Altın Sahili olan adını Gana olarak değiştirmiş, yapılan katliamlar sonrasında neredeyse hiç filin kalmadığı ülkenin adıysa hala devam ediyor. Fildişi Sahili dünyanın kakaosunun yüzde 45’ini yetiştiriyormuş, bunun karşılığı yeryüzü için hayli ağır olmuş. 12 milyon hektar orman alanının 10 milyon hektarını kakao plantasyonları kaplamış. Şehrin ortasındaki kutsal ormanda bir süre yaşayarak animist gelenekleri devam ettirenler arasında kuzeydeki Müslümanlar ile güneydeki Hıristiyanlara rastlanıyor.  Farklı toplulukların konuştuğu 60 kadar anadilin varlığı ülkenin belirgin zenginliği denebilir.

Fildişi Sahili’nden ikinci şairimiz Bernard Binlin Dadie, Nokan’dan 20 yaş büyük,  geçen yıl 103 yaşında vefat etti. Çocukluk çağının sömürgecilik deneyimlerinden yola çıkan yazılarında, geleneksel Afrika halk masallarındaki anlatıları çağdaş dünya ile ilişkilendirmeye çalıştı.  Amistad adlı 1800’lü yıllardaki köleliği anlatan sinema filminin şarkılarından birinin sözleri Dadie’ye aittir, Sil Gözyaşlarını Afrika. Ölümünden sonra söylendiği gibi “aşkı besleyen ve gerçeği yücelten adam” Dadie,Fildişi Sahili Edebiyatının babası olarak anılmaktadır.

Tüm Kıtaların İnsanları

Kan sıçramış gecelerden çıkar gelirim

böğürlerime bir bak

Açlık ve ateşle deşilmiş

Ekilebilir bir topraktım ben

Gör nasır bağlamış elimi,

            kapkara

durmadan işlemekten dünyayı.

Gözlerim aşk ateşiyle yanık.

Ben oradaydım ata’yı kovduğu zaman melek

Oradaydım ben dağları tükettiğinde sular

İsa uzlaştırdığında cennetle yeryüzünü yine oradaydım

Hala oradayım, gülümsemesi koyakların üstündeyken

Bizi bir araya bağlayan aynı yazgıda.

Bütün kıtaların insanları

Kurşunlar hala gülleri budar

Düşlerinin sabahlarında.

Sıyrılır insan yalan umutların gecesinden

Söylediğim şarkı sizedir

Siz ki sahipsiniz erişilebilir cennete

          Biz

ki ararız kendimizi sokak lambalarının yalancı şafağında

Çokça bilirim

Kemiklerdeki soğuk, karındaki açlığa dair,

Karabinaların gürültüsüyle yataktan fırlatılma hakkında

Ama hep göz kırpıvermişti bu yıldız

Ateşler akşamında, barutla sarhoş saatlerde.

Bütün kıtaların insanları

Sahipsiniz erişilebilir cennete

Siz ki bir kadın gülüşü işitmeyi seversiniz

Bir çocuğun oyununu seyretmeyi

Siz ki seversiniz önermeyi ellerinizi

Zincir gibi biçimlendirmeyi

Kurşunlar hala gülleri budar

Düşlerin sabahlarında.

Türkçesi: Cengiz Öndersever

Şiirler: Dünya Şiirleri Antolojisi 1 ,  Ataol Behramoğlu, Özdemir İnce, 1997, Sosyal Yayınları

Nükhet Eren