(1903-13 Eylül 1970)

Asker olan babasının görev nedeniyle bulunduğu Libya, Bingazi’de dünyaya geldi. Çok küçükken Kastamonu’ya oradan da İstanbul’a taşındılar. İbtidâî mektebi ve rüşdiyede okuduktan sonra Mercan Dârülfünun Edebiyat Fakültesine girdi. Babası vefat edince çalışmak zorunda kaldı ve eğitimini yarım bıraktı. 

Hocası Hakkı Tarık Us aracılığı ile 1919’da İfham gazetesinde başladığı yazarlığını Vakit, Kurun, Büyük Gazete, Cumhuriyet, Yeni Sabah, Yeni İstanbul gazeteleri ve çeşitli dergilerde sürdürdü. Kitap eleştirileri ve tiyatro yazıları kaleme aldı. Kurun gazetesinin neşriyat müdürlüğüne getirildi. Aralarında Alman Lisesi, Üsküdar Amerikan Kız Lisesi gibi okulların da olduğu liselerde edebiyat öğretmenliği yaptı. Dârülbedâyi Edebî Heyeti üyesi (1927-1928) ve İstanbul Şehir Meclisi üyesi (1930-1943) oldu. Tokat’tan iki dönem milletvekili seçildi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Enstitüsü’nde (1961-1962) ve Devlet Konservatuvarında Türk tiyatro tarihi dersleri verdi. Radyolar Genel Müdürlüğü, Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı Radyo Dairesi Müdürlüğü gibi görevleri sırasında İstanbul ve Ankara radyolarında “Yüzyıllar Boyunca Halk Şairleri”, “Çağımızın Halk Şairleri”, “Eski Şiirimizin Ustaları” üzerine yaptığı konuşmaları (1963-1964) daha sonra kitap haline getirildi.  TRT kurumunun ilk yönetim kurulu üyesi ve genel müdür müşaviri iken 13 Eylül 1970’te Ankara’da hayata veda etti.

Yazılarında Şefik Ragıp ve R. A. S. imzalarını kullanan Sevengil gazete yazarlığı, radyo konuşmaları, tiyatro üzerine eleştiri ve yazılarıyla tanınmıştır. Tüm kaynakları tarayarak yazdığı Türk tiyatrosu tarihiyle ilgili yazıları ve eserleri bu konudaki ilk önemli araştırmalardır ve daha sonra bu alanda yapılan tüm çalışmalar için vazgeçilmez bir kaynak olmuştur. Yazmış olduğu İmralı, Ceylan Avı, Bir Mevsimlik Aşk, Herkes Yerine Dönsün, Maden Ocaklarında adlı romanları tefrika halinde kalmıştır.

Edebiyatımızda eksik olanın ideoloji olduğunu düşünen Sevengil yazdığı roman ve hikayelerinde inandığı cumhuriyet ideolojisini ve devrimlerini toplumcu gerçekçi bir anlayışla işler. Edebiyatı, halka bu ideolojiyi anlatmak ve benimsetmek için bir araç olarak düşünmüştür. Bazı eleştirmenlerce bu kaygısının edebi kaygının önüne geçmesi nedeniyle eleştirilmiştir. Cumhuriyetle birlikte olan gelişim ve değişimleri edebiyat yoluyla halka anlatmaya, aktarmaya çalışmıştır.

Edebiyatımıza en büyük katkıyı tiyatro araştırmaları ve yazıları ile yapmıştır. Türk Tiyatrosu Tarihi adı altında beş ciltlik eserinin 1959’da yayımlanan ilk kitabında Eski Türklerde Dram Sanatı, Selçuklu ve Osmanlı dönemindeki dramatik oyunları inceler. İkinci kitabı, Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız’dır. 1962’de yayımlanan Saray Tiyatrosu’nda, Osmanlı sarayındaki tiyatro ve musiki çalışmalarına yer verir. 1963’te yayınlanan dördüncü kitap Tanzimat Tiyatrosu’nda dönemin Batılı anlayış doğrultusunda başlayan tiyatro faaliyetlerine yer verir. Serinin son kitabı 1968’de yayımlanan Meşrutiyet Tiyatrosu‘dur. Sevengil bu kitabında Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e kadarki dönemi işler ve bu dönemdeki tiyatro faaliyetlerini anlatır. Türk kadınının sahneye çıkışını, dönemin tiyatro topluluklarını, tiyatrodaki gelişmeleri, sanatçıların sorunlarını ve tiyatro devlet ilişkilerini irdeler.

Gelişmiş bir toplum için sanatın şart olduğuna inanan Refik Ahmet Sevengil, sanatın her alanıyla ilgilenmiş ve eserler vermiştir. Türk musikisiyle de yakından ilgilenen Sevengil’in Münir Nurettin Selçuk gibi önemli sanatkarlar tarafından bestelenmiş güfteleri vardır. 1953’te Devlet Tiyatrosu’nda oynanmış “Sahnenin Dışındaki Oyun” adlı oyundan başka, basılmamış radyo skeçleri de vardır. Ankara’da Devlet Tiyatroları tarafından oluşturulan Refik Ahmet Sevengil Kütüphanesi zengin arşiviyle tüm tiyatro meraklılarına hizmet vermektedir. Devlet Tiyatroları’nın sahnelediği bütün oyunların afişi, broşürü, fotoğrafları, basında çıkmış haberleri, oyun videoları, efekt ve müzikleri, oyunda görev alanlar (Yaratıcı kadro, oyuncu kadrosu ve teknik kadro) gibi detaylı bilgilerine herkesin kolayca erişebilmesini sağlayan “digital” bir sisteme sahiptir. (DT Digital Oyun Bilgi Sistemi) 

ESERLERİ:

İstanbul Nasıl Eğleniyordu?   
İlk Mekteplere Yurt Bilgisi: 4. Sınıf   
Orta Mektepler ve Muallim Mektepleri İçin Kıraat: 1. Sınıf   
Orta Mektepler ve Muallim Mektepleri İçin Kıraat: 2. Sınıf   
Orta Mektepler ve Muallim Mektepleri İçin Kıraat: 3. Sınıf   
Bizim İstediğimiz Edebiyat   
Yakın Çağlarda Türk Tiyatrosu I   
Yakın Çağlarda Türk Tiyatrosu II   
Çıplaklar   
Açlık   
Köyün Yolu   
Perdenin Arkası   
Hüseyin Rahmi Gürpınar: Hayatı, Hatıraları, Eserleri, Münakâşaları ve Mektupları   
Sanat Yıllığı 1950   
Sahnede 50 Yıl: Bedia Muvahhit   
Fatih Devrinde Âlimler, Sanatkârlar ve Kültür Hayatı   
Türk Tiyatrosu Tarihi I: Eski Türklerde Dram Sanatı   
Türk Tiyatrosu Tarihi II: Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız   
Türk Tiyatrosu Tarihi III: Tanzimat Tiyatrosu   
Türk Tiyatrosu Tarihi IV: Saray Tiyatrosu   
Eski Şiirimizin Ustaları   
Yüzyıllar Boyunca Halk Şairleri   
Çağımızın Halk Şairleri   
Türk Tiyatrosu Tarihi V: Meşrutiyet Tiyatrosu   
Her Gün Bir Ediple

Bahar Gören

Kaynakça: Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü

İslam Ansiklopedisi                   

Devlet Tiyatroları Refik Ahmet Sevengil Kütüphanesi Sitesi