(1912-2008)

Akademisyen, Halkbilim Araştırmacısı, Şair

1912 tarihinde Batı Makedonya’da kozmopolit bir Osmanlı kasabası olan Florina’da dünyaya gelmiştir. Önceleri Osmanlı’nın hoşgörü politikasıyla birlik içinde yaşayan etnik gruplar zaman içerisinde yerini huzursuzluğa bırakarak Şükrü Elçin’in çocukluk anılarında yer edinmiştir. 2001 yılında yazmış olduğu ‘’Bana Bir Resim Getirdiler’’ şiir kitabında çocukluk anılarının izleri hissedilmektedir. Lozan Anlaşması sonucu Balkanlarda yaşayan Türkler mübadeleyle göç etmek zorunda kalınca  Elçinoğlu ailesi de Türkiye’ye zorunlu göç eden ailelerden biri olarak önce Manisa’da Kula kasabasına sonrasında da Turgutlu’ya taşınmışlardır.

Yeni hayatlarına alışmaya çalışan ailenin oğlu Şükrü Elçin ilk olarak Turgutlu’da ilkokula başlamıştır. Eğitim hayatı boyuna göçebe olan Elçin ortaokulu Manisa, liseyi de İzmir’de yatılı olarak okumuştur. İzmir Erkek Lisesi’ndeki (bugün İzmir Atatürk Lisesi) edebiyat öğretmeni, Şükrü Elçin’in düşünce yapısını şekillendiren önemli bir isim olmuştur.  Küçük yaşlarda  Faruk Nafiz Çamlıbel’den de etkilendiğini bir röportajında söylerken ‘’Turgutlu Yollarında’’ adlı şiirini Çamlıbel’ın ‘’Han Duvarları’’ şiirinden etkilenerek yazdığını söylemiştir. Ortaokulda denemeler yazmış, arkadaşlarıyla ‘’Gençlik’’ adında bir dergi çıkarmış olsa da edebiyata lise çağında şiirle başlamıştır. Öğretmenlikten başka bir mesleği düşünmediği halde babası lisedeyken hukuk veya tıp okuması için ısrar etse de kararından hiçbir zaman vazgeçmemiştir. İzmir Lisesi’nde okurken okul tatil olduğunda arkadaşlarıyla ceplerinde kalan cüzi miktarı İzmir’de Konak civarı bir kütüphanede kitap alarak harcamıştır. Okuma sevgisini bu dönemde pekiştirmiştir.

1935 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü kazanıp  1939 yılında halk edebiyatı üzerine yazdığı ‘’Kerem ile Aslı Hikayesi’’ teziyle mezun olmuştur. 1939-1964 yılları arasında gönüllü hoca olarak gittiği Sivas Lisesi’nde, askerlikten sonra Denizli Lisesi, Ankara Erkek Teknik Öğretmen Okulu, Ankara Atatürk Lisesi, Ankara Maarif Koleji,  Gazi Eğitim Enstitüsü, Harp Okulu’nda edebiyat ve Türkçe öğretmenliği yapmıştır. Öğretmenlik görevi sebebiyle doktorasını gecikmeli olarak yapsa da 1949 yılında Ankara Üniversitesi’nde ‘’Kitabi, Mensur, Realist İstanbul Halk Hikayeleri’’ tezini yazarak eğitimini tamamlamıştır. Aynı yıl yazmış olduğu ‘’Kerem ile Aslı’’ lisans tezi Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır.

Ardından iki yıllığına Paris’e Sorbonne Üniversitesi’ne giderek Türk dili ile yazılmış eserleri inceleme ve Prof. Dr. Andre Varangac’ın folklor derslerini takip etme imkanı olmuştur.

1962 yılında yaptığı ‘’Anadolu Köy Orta Oyunları’’ çalışmasıyla da doçent unvanını aldıktan sonra Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın davetiyle 1964 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Türkçe-Kompozisyon dersleri vererek kadroya katılmış 1969 yılında da ‘’Türk Dilinde Atalar Sözü (Kelime, Methum, Örnekler)’’ adlı çalışmasıyla profesörlük unvanını almıştır. Aynı yıl,  rektör Prof. Dr. İhsan Doğramacı’ya Hacettepe Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı bölümünün gerekliliğini bildirerek Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi içinde bölümün kurulmasına öncü olmuştur. 13 Temmuz 1982 tarihinde emekli olana kadar burada bölüm başkanı olmuştur.

Fransa, İngiltere, Avusturya, Danimarka, Yunanistan, Irak, Kırım ve Doğu Türkistan’a çeşitli araştırmalar, konferanslar sebebiyle gitme fırsatı olmuştur. 1971-1972 yıllarında  İngiltere’ye gittiğinde British Museum’da birçok yazma eser incelerken ‘’Ali Ufki ve Mecmua-i Saz ü Söz’’ adlı eserini de burada tamamlamıştır. 1974 yılında Viyana’da kaldığı dört ay boyunca Viyana Milli Kütüphane’de Türkçe yazma eserleri araştırırken Bektaşi Aşık Ömer’in şiirlerini keşfetmiştir.

Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü asli üyesi olup bir dönem başkanlığını yapan Elçin, folklor alanında yaptığı çalışmalar sonucunda İhsan Hınçer Türk Folklorlarına Hizmet Ödülü (1983), ‘’Halk Edebiyatına Giriş’’ adlı kitabıyla Türkiye İş Bankası Ödülü (1984) ve Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet Ödülü’nü (2003) kazanmıştır.

Aktif bilimsel araştırma ve görevlerle doksan yıllık bir döneme damgasını vuran Şükrü Elçin’in 29 kitabı, 230’a yakın makalesi, 5 yurtdışı 9 yurtiçi bildirisi, 60 tanıtma ve haber yazısı, 50 şiir ve nesir çalışması bulunmaktadır. (Eker 2001: 7)

Türk Edebiyatına sayısız ve değerli birçok çalışma kazandıran hocaların hocası Şükrü Elçin 27 Ekim 2008 yılında vefat ederek Ayvalık’ta toprağa verilmiştir.

Başlıca Eserleri

  • Şâir Bozuntuları, 1932
  • Deli Dumrul (Turhan Oğuzkan ile birlikte), 1964
  • Kerem ile Aslı Hikâyesi (Doktora tezi), 1949
  • Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), (Doçentlik tezi)
  • Türk Bilmeceleri, 1970
  • Çocuklarımıza Şiirler, 1974
  • Halk Edebiyatı,1977
  • Halk Edebiyatı Araştırmaları, 1977
  • Halk Edebiyatına Giriş, 1981
  • Ali Ufkî- Hayatı ve Mecmûa-ı Sâz ü Söz, 1976
  • Folklor ve Halk Edebiyatının Millî Birliğin Oluşmasındaki Rolü, 1986
  • Âşık Ömer, 1987
  • Yeni Türk Nesri Antolojisi (Muhtar Tevfikoğlu ile beraber), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Kültür Eserleri Dizisi: 97, Ankara, 1987, VIII+741 s.
  • Türkiye Türkçesinde Ağıtlar, 1990
  • Halk Şiiri Antolojisi, 1988
  • Türk Edebiyatında Tabiat, 1992

Müzeyyen Demirel

KAYNAKÇA:

  • Arslan, Tunahan Eren. (2020) Hacetepe Türk Halk Bilimi Tarihçesi. 613348.
  • Öğüt Eker G. (2001). Prof. Dr. Şükrü Elçin: Hayatı ve Eserleri. Millî Folklor. 52, 6-9.
  • ‘’Dr. Şükrü Elçin ile Röportaj”. Millî Folklor. 52: 10-16. Günay, Umay; Güzel, Abdurrahman; Yıldırım, Dursun (1983).