Cumhuriyet dönemi yazarı, Türk edebiyatı tarihçisi, dilci ve siyasetçi Agâh Sırrı Levend, 26 Ocak 1894’te Yunanistan’ın Rodos adasında doğdu. Edirne Adliye Müdürü ve İstinaf Hukuk Mahkemesi başkanı Mehmed Sırrı Bey’in oğlu olan Agâh Sırrı, ilk okuma zevkini, Arapça ve Farsça’yı babasından öğrendi.

İlköğrenimini Edirne İlkokulu’nda okudu. Mülkiye Rüştiyesi’ni 1906, Askeri Rüştiye’yi de 1909’da bitirdi. Balkan harbinden dolayı, İstanbul Kabataş İdadisi’nde son sınıftayken, okul hastaneye çevrildi.  Konya İdadisi’ne gitti, orada lise öğrenimini tamamladı (1913).

1914 yılında I.Dünya savaşı sebebiyle askere alındı ve doğu cephesinde bulundu. Aynı yıl Darülfünun’un edebiyat şubesine girdi. Askerlik görevi bitince, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde tahsilini tamamladı (1919).

Yazı hayatına, Konya İdadisi öğrencisiyken, Konya’daki Babalık Gazetesi’nde deneme yazılarının yayımlanması ile başladı. Eğitimci de olan Levend, mezuniyetinden sonra öğretmenlik yaptı.

Şiir, hikâye, roman denemelerini mütareke yıllarında, İstanbul’da Yunus Nadi’nin çıkardığı Yeni Gün Gazetesi’nde muhabirlik yaparken sürdürdü. Aşiyan Sultanisi’nde edebiyat öğretmenliği yaptı.

Özel İstiklâl Sultanisi’ni kurdu (1922).  1940 yılına kadar da müdürlüğünü yaptı. Müdürlük yaptığı yıllar içinde okulda küçük bir matbaa kurdu ve öğrencilerin çalışmalarını yansıtan İstiklal Postası adlı bir yıllık ile edebiyat tarihi derslerinin notlarını burada bastı ve yayımladı.  İstanbul Erkek Lisesi’nde de edebiyat dersleri verdi (1927-1940).

Felsefe ve İçtimaiyat Dergisi’ni çıkardı (1927-30). Eminönü Halk Evi başkalığını yaptı ve halkevinin yayını olan Yeni Türk Dergisi’ni çıkardı (1936-40).

1940’da Aydın Milletvekili seçildi. Üç yıl Kayseri ve Niğde bölgesinde parti müfettişi olarak bulundu.

1945’de önce İnönü, sonra Türk Ansiklopedisi‘ni hazırlama kurulunu yönetti.

1946 yılında seçimi kazanamayınca, 1947’de Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nde edebiyat öğretmenliği yaptı, 1949’da emekli oldu.

1953-56 yılları arsında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Türk Edebiyatı Tarihi ile ilgili serbest dersler verdi.

Aynı yıl TDK yönetim kurulu üyesi seçilen Agâh Sırrı, kurumda 1951-60 yıllarında Genel Yazman, 1963-66 yıllarında ise Başkan olarak görev yaptı. TDK tarafından çıkarılan Türk Dili Dergisi’nin sahipliğini ve sorumlu yönetmenliğini yaptı. 1969’da TDK’nın Türkiye Türkçesinin Tarihsel Sözlüğü’nü hazırlamaya teşebbüs etti ve kendi çabasıyla hazırladı. (1.Cilt 1973).

Agâh Sırrı Levend, edebiyat tarihinin uzmanıdır. 1931 yılında yayımladığı Tanzimat’a kadar olan devreyi kapsayan Edebiyat Tarihi Dersleri kitabı ve bu konuda özellikle Divan Edebiyatı üzerine yaptığı sağlam ve titiz incelemeleri örnek eserler olarak gösterilir.

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde eğitim amacıyla Avrupa’ya özellikle Fransa’ya giden genç edebiyatçılar, orada gördükleri edebiyat yeniliklerini Türk edebiyatına uyguladılar. 1920’li yıllarda başlayan, böylece günümüze kadar süregelen belli dönemler halinde yeni bir edebiyat oluştu, Cumhuriyet’le birlikte. Bu dönemlerden biri de Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı’dır.

Milli edebiyatın kesin hatlarından ayrılmayan Agâh Sırrı, Cumhuriyet döneminde önemli eserler vermiştir.  Birçok dergide eğitim ve sosyoloji konularında yazılar yazan yazarımız 1978 yılında Ankara’da vefat eder. Evli, bir çocuk babası ve bir erkek torun sahibidir.

Torunu  “Ahmet Levendoğlu” oyuncu, yönetmen, çevirmen ve yazardır.

Eserleri:

Acılar (Roman 1928)

Edebiyat Tarihi Dersleri (Tanzimat’a kadar, Tanzimat Edebiyatı, Servetifünun Edebiyatı 1932-38) 3. Cilt

Maarifimiz ve Milli Terbiyemiz ( İnceleme 1940)

Eserler ve Şahsiyetler (1940)

Divan Edebiyatı (1941-43)

Nabi’nin Surnamesi (1944)

Atayî’nin Hılyetü’l-Efkâr’ı (1948)

Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri (1949-60-72)

Gazavâtnâmeler ve Mibaloğlu Ali Bey’in Gazavât-Namesi (1956)

Türk Edebiyatında Şehrengiz (1958)

Arap Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun Hikâyesi (1959)

Tarih Boyunca Türk Dili (1961)

Ümmet Çağı Türk Edebiyatı (1962)

Ümmet Çağı’nda Ahlak Kitaplarımız (1963)

Hüseyin Rahmi Gürpınar (1964), Ahmet Rasim (1965), Ali Şîr Nevaî 4.Cilt (1965-68), Şemsettin Sami (1969)

Türk Edebiyatı Tarihi

Türk Edebiyatı’nda Manzum Atasözleri ve Deyimler

Güner F. Başaytaç

Kaynaklar:

Wikipedia.org

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Devirler / İsimler / Eserler / Terimler)

Tanzimat’tan Bugüne (Edebiyat Ansiklopedisi Cilt-1)