1931- 29 KASIM 2011

Saatli Edebiyat Takvimi bugün sizleri Uygarlık Tarihi ve Demokrasi   hocasının limanında konuk ediyor.

1931 yılında doğan ve bilime olan bağlılığıyla bilinen Server Tanilli çıkardığı ders notlarında “komünizm propagandası yaptığı” gerekçesiyle 1975 yılında Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde yargılandı. Aklanmasının üzerinden çok geçmeden 7 Nisan 1978 tarihinde evinin önünde uğradığı silahlı saldırıda ağır yaralandı ve sonrasında felç oldu. Uzun süre tedavi gördüğü yurt dışından 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında döndü. 1981’de Strasbourg İnsan Bilimleri Üniversitesi’nin çağrısıyla yeniden Fransa’ya giderek çağdaş Türkiye Kültür Tarihi dersleri verdi, 1996’da emekliye ayrıldı. 2000 yılında Türkiye’ye döndü.

Server Tanilli, 2000 yılından itibaren uzun  yıllar Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Yazı ve şiirleri Sanat Emeği, Milliyet Sanat dergilerinde yer aldı. Uygarlık Tarihi kitabından dolayı TÜMÖD tarafından kendisine Cavit Orhan Tütengil Toplumsal Ödülü (1980) verildi. 1999’da TÜYAP 18. İstanbul Kitap Fuarı’nın onur yazarı seçildi. 2006 yılında Sertel Demokrasi Ödülü’nü aldı.

Eserlerinden Bazıları

Türkiye’de eğitim konusunda geçmişi incelerken Köy Enstitüleri konusunda;”(…), küçük burjuva ilericiliğinin ön ayak olmasıyla doğan, aslında kapitalizmin yolunu açması amacıyla ortaya çıkarılan bu tür kuruluşlar, bizim gibi ülkelerde, bu amacın ötesine taşarak, sadece feodal değil, her türlü sömürüye karşı bilinçlenmeyi de getireceklerdi. Nitekim öyle oldu ve onu yaratan iktidarı da korkuttu, (…)” yaklaşımında bulunan TANİLLİ devamla,” (…) Geleceğin kuşakları bu öze sahip çıkacaklar; ve o günkü gereksinmelerin doğrultusunda yeniden kuracaklar Köy Enstitüleri’ni, ama bu kez enstitüler, işçi sınıfının, onun iktidarının eseri olacak…” diyor.

İlkçağ insanlığın sınıfsız toplumdan sınıflı toplum dönemine geçtikten sonraki ilk ve en uzun çağı. Binlerce yılı kapsıyor. Aslında dayanılmaz acılarla dolu bir çağ; sınıflı toplumların en korkunç biçimi, kölelik var çünkü. Henüz bütün insanların insan olarak da tanınmadığı yüzyıllar. Ama insanoğlu, yazı da içinde olmak üzere, edebiyattan sanata, bilimden felsefeye değin, aklın ve beynin ilk büyük fetihlerini de bu çağda yapmış: Önlerinde bugün de hayranlık duyup saygıyla eğildiğimiz fetihler bunlar. İlkçağ önemli. Öylesine önemli ki onu görmeden ve tanımadan çağları anlamak bütünüyle olanaksız

Uygarlık tarihine ilişkin derlemelerden oluşan bu çalışmada Eskiçağ’dan itibaren uygarlık tarihindeki önemli dönüşümler ele alınmaktadır. Kitapta, bu dönüşümlerin felsefi ve tarihsel boyutları ağırlıklı olarak yer almaktadır. Kavramsal çerçevesini kültür-uygarlık ve insan oluşturmaktadır. Tarihlendirmede ise uygarlık tarihi konusunda çalışan önemli bilim adamlarının yaklaşımları ve kabulleri dikkate alınmıştır.

Tarih öncesi insan, jeoloji, kültür ve uygarlık, ateşin bulunuşu, yazı, tekerlek, barut vb. önemli değişimler, keşfedildikleri uygarlıkların içinde ele alınmıştır. Uygarlık tarihinde önemli dönüşümleri gerçekleştirmiş topluluklar ve bu toplulukların, siyasi, kültürel, dinsel ve sanatsal açıdan uygarlık tarihine katkıları bütünleşik olarak verilmiştir. Bu bağlamda Mısır-Mezopotamya, Çin, Hint, Anadolu Uygarlıkları, Antik Yunan, Roma Uygarlıkları temel konu başlıklarını oluşturmuştur. Ayrıca, bunları destekleyici ve bütünleyici nitelikte, Türk-İslam topluluklarının uygarlık tarihine katkıları da kitapta yer almıştır.

Öğretmen yetiştiren programlardaki Eski Çağ Tarihi ve Uygarlığı, Uygarlık Tarihi ve Kültür Tarihi gibi alanlarda kullanılabilecek bu kitapta ayrıca görsel materyaller de orijinal olarak yer almıştır.

DEVLET VE DEMOKRASİ

Server Tanilli

Toplum yaşamında, ağırlığını üzerimizde en çok duyduğumuz kurumdur devlet. Her yönden kuşatmıştır bizi, her şeyiyle etkiler. Ve karışmadığı da yoktur:

Düşüncemizden aşımıza ekmeğimize dek. Ama en az tanıdığımız da odur. Devletin ne olduğunu bilmeyiz pek. Niçin vardır? Aslında kimin adına, ne yapar? Bize bir şeyler anlatmışlardır ve onlarla yetinmemiz istenir.

İşin gerçeği biraz kurcalamaya kalsak, engel çıkarırlar; yasaklarla karşılaşırız, olmadık şeyler gelir başımıza.

Diğer kitapları arasında şunlar sayılabilir:

“Yüzyılların Gerçeği ve Mirası” (6 cilt)

“Candide ya da İyimserlik”

“Yaratıcı Aklın Sentezi: Felsefeye Giriş”

“Değişimin Diyalektiği ve Devrim”

“Dünyayı Değiştiren On Yıl”

“Fransız Devriminden Portreler”

“Anayasalar ve Siyasal Belgeler”

“Nasıl Bir Demokrasi İstiyoruz?”

“İslam Çağımıza Yanıt Verebilir mi?”

“Din ve Politika”

“Voltaire ve Aydınlanma” 2006 Sertel Demokrasi Ödülü’ne layık görülmüştür.

Hamit Ergüven